भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) बँकिंग फसवणूक रोखण्यासाठी १० प्रकारच्या व्यवहारांची यादी जारी केली आहे. यामुळे बँका फसवणुकीचे प्रकार ओळखू शकतील आणि नागरिकांना फसवणुकीपासून वाचवणे सोपे होईल.

फसवणुकीचे १० प्रकार:

1. निधीचा गैरवापर आणि गुन्हेगारी विश्वासाचा भंग:
   • या प्रकारात, बँक कर्मचाऱ्यांकडून किंवा इतर व्यक्तींकडून निधीचा गैरवापर केला जातो.
   • उदा: खात्यातील पैसे परस्पर काढणे, चुकीच्या खात्यात पैसे टाकणे.
2. फसवणूक करणे आणि बनावट उपकरणांद्वारे पैसे उकळणे:
   • या प्रकारात, बनावट उपकरणे वापरून ग्राहकांकडून पैसे उकळले जातात.
   • उदा: एटीएम कार्ड क्लोनिंग, बनावट चेक वापरणे.
3. बँकेच्या पासबुकमध्ये फेरफार किंवा चुकीच्या खात्यातून व्यवहार:
   • या प्रकारात, बँकेच्या पासबुकमध्ये फेरफार करून किंवा चुकीच्या खात्यातून व्यवहार केले जातात.
4. एखाद्या व्यक्तीची फसवणूक करण्याच्या उद्देशाने खरी माहिती लपवून फसवणूक करणे:
   • या प्रकारात, ग्राहकांना खोटी माहिती देऊन त्यांची फसवणूक केली जाते.
   • उदा: गुंतवणुकीच्या खोट्या योजना सांगणे.
5. कोणतेही खोटे दस्तऐवज/इलेक्ट्रॉनिक रेकॉर्ड तयार करून फसवणूक करण्याच्या हेतूने खोटे करणे:
   • या प्रकारात, बनावट कागदपत्रे किंवा इलेक्ट्रॉनिक रेकॉर्ड तयार करून फसवणूक केली जाते.
6. फसवणूक करण्याच्या हेतूने हेतुपुरस्सर खोटेपणा, नाश, फेरफार, कोणतेही पासबुक, इलेक्ट्रॉनिक रेकॉर्ड, कागद, लेखन, मौल्यवान सुरक्षा किंवा खाते:
   • या प्रकारात, ग्राहकांच्या कागदपत्रांमध्ये फेरफार करून फसवणूक केली जाते.
7. फसव्या कर्ज सुविधा उपलब्ध करून देणे:
   • या प्रकारात, बनावट कागदपत्रे वापरून कर्ज घेतले जाते.
8. फसवणुकीमुळे रोखीचा तुटवडा:
   • या प्रकारात, ग्राहकांकडून पैसे घेऊन त्यांना योग्य सेवा दिली जात नाही.
9. परकीय चलनाशी संबंधित फसवणूक व्यवहार:
   • या प्रकारात, परकीय चलनाचे व्यवहार करताना फसवणूक केली जाते.
10. फसवे इलेक्ट्रॉनिक बँकिंग/डिजिटल पेमेंट व्यवहार:
    • या प्रकारात, ऑनलाइन बँकिंग किंवा डिजिटल पेमेंट करताना फसवणूक केली जाते.

महत्वाचे मुद्दे:

• बँकिंग फसवणूक रोखण्यासाठी नागरिकांनी सतर्क राहणे आवश्यक आहे.
• कोणत्याही अनोळखी व्यक्तीला बँक खात्याचा तपशील देऊ नका.
• ऑनलाइन बँकिंग किंवा डिजिटल पेमेंट करताना काळजी घ्या.
• कोणत्याही प्रकारची फसवणूक झाल्यास, त्वरित तक्रार करा.